Νιώσε και Βίωσε ...τα Αμπελάκια
Για τους φυσιολάτρες τα Αμπελάκια αποτελούν μοναδικό προορισμό αφού έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν μέσω περιπατητικών δράσεων τον μαγευτικό Κίσσαβο και να δουν υπέροχα τοπία, όπως είναι η λίμνη των Αμπελακίων
Γράφει η Ευανθία Καραβέντζα
Διπλωμ. Ξεναγός, Αρχαιολόγος
Φωτ. Larissanet//Κώστας Μάντζιαρης
Μόλις 30 λεπτά από το κέντρο της Λάρισας, στις πλαγιές του Κισσάβου, στα 400 μ. υψόμετρο με θέα τη μαγευτική κοιλάδα των Τεμπών, δεσπόζει ένας από τους γραφικότερους και ιστορικότερους παραδοσιακούς οικισμούς της Θεσσαλίας, τα Αμπελάκια.
Το όνομα του όμορφου χωριού πιθανόν προήλθε από τα πολλά αμπέλια που υπήρχαν στην περιοχή και αποτελούσαν εδώ και αιώνες πηγή οικονομικής ανάπτυξης και παραγωγικής δραστηριότητας για τους κατοίκους του. Πρόκειται για έναν τόπο στον οποίον ο χρόνος έχει αφήσει έντονα τα σημάδια του από την ύστερη βυζαντινή περίοδο ως και τη σύγχρονη εποχή, με δεκάδες καλοδιατηρημένα αρχοντικά, πέτρινες βρύσες, μεταβυζαντινούς ναούς, πλακόστρωτα καλντερίμια και απομεινάρια πύργων και ανεμόμυλων. Το απόγειο της δόξας του παραδοσιακού οικισμού ήταν ο 18ος - 19ος αιώνας, όπου οι κάτοικοι άσκησαν σημαντική βιοτεχνική δραστηριότητα, όπως τη νηματουργία, τη μεταξουργία και την υφαντουργία, όχι μόνο σε εγχώριο αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η εκμετάλλευση του φυτού ριζάρι που φυόταν στον Κίσσαβο, και συγκεκριμένα η χρήση του για το βάψιμο των νημάτων με το παραγόμενο κόκκινο χρώμα, άνοιξε στους Αμπελακιώτες βιοτέχνες τις ευρωπαϊκές εμπορικές πύλες. Τον 18ο αιώνα το χωριό αριθμούσε 6.000 περίπου κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνταν με την παραγωγή κόκκινων νημάτων, στέλνοντας τα προϊόντα τους σε πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Βιέννη, η Βενετία, η Οδησσός, η Σμύρνη, η Μασσαλία κ.α. Καταλυτικό παράγοντα για την άνοδο και διάδοση της τέχνης τους στο εξωτερικό αποτέλεσε η δημιουργία το 1778 ενός κοινού συνεταιρισμού, του πρώτου παγκοσμίως, με την επωνυμία «Κοινή Συντροφιά και Αδελφότης των Αμπελακίων». Η επιφανής οικονομική δύναμη του συνεταιρισμού αντικατοπτρίζεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι το έτος 1797 παρήγγειλε για τη μεταφορά των νημάτων του στην Ευρώπη δικό του καράβι με την ονομασία «Καλυψώ». Πρόεδρος του συνεταιρισμού ήταν ο Γεώργιος Μαύρος ή Σβάρτς, γιος μεγαλέμπορου, που γεννήθηκε στα Αμπελάκια και πέθανε στη Βιέννη.
Η οικονομική ευημερία επηρέασε την πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη των κατοίκων. Στα Αμπελάκια λειτούργησαν παρθεναγωγείο, θέατρο και περίφημα σχολεία όπως το«Ελληνομουσείον» και η «Μανιάρειος Σχολή». Στο «Ελληνομουσείον» δίδαξαν φημισμένοι Έλληνες λόγιοι και δάσκαλοι του Γένους, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Κωνσταντίνος Κούμαςκ.α, οι οποίοι ενίσχυσαν οικονομικά τον Άνθιμο Γαζή για να τυπώσει το «Λεξικό της Ελληνικής γλώσσης».
Πολλοί από τους Αμπελακιώτες ξενιτεμένους εμπόρους ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και στήριξαν τον αγώνα των Ελλήνων κατά του τουρκικού ζυγού, όχι μόνο ηθικά αλλά και οικονομικά. Ο αγωνιστικός χαρακτήρας του οικισμού φάνηκε και στα νεότερα χρόνια όταν το 1943 λειτούργησε στα Αμπελάκια, συγκεκριμένα στην οικία του Αθανάσιου Χαμαιϊδή, το παράνομο τυπογραφείο του Ε.Α.Μ. Κισσάβου-Κάτω Ολύμπου για τις ανάγκες του Αγώνα. Εκεί εκδόθηκαν έντυπα, όπως το«Καρυοφύλλι», η «Εθνική Νίκη», το «Αντιφασίστας» κ.α.
Οι λιγοστοί πλέον μόνιμοι κάτοικοι πλέον του οικισμού, έχοντας στη μνήμη και την καρδιά τους αυτή την πλούσια ιστορική παρακαταθήκη, προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανή τη φυσιογνωμία του χωριού. Οι γυναίκες του χωριού έχουν ιδρύσει εδώ και είκοσι χρόνια τον Γυναικείο Συνεταιρισμό Αμπελακίων, τον πρώτο που δημιουργήθηκε στη Θεσσαλία, όπου ένας επισκέπτης μπορεί να αγοράσει τραχανά, γλυκά του κουταλιού και άλλα παραδοσιακά προϊόντα. Ακόμη οι κάτοικοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα αξιόλογο Λαογραφικό- Ιστορικό Μουσείο, ώστε, μέσα από τα εκθέματα που αφορούν τη λαϊκή τέχνη και την καθημερινή ζωή των Αμπελακιωτών, ο επισκέπτης να μπορέσει να βιώσει το ιστορικό γίγνεσθαι του χωριού. Επιπλέον, στο χωριό εδρεύει το Κέντρο Πολιτιστικής Κληρονομιάς το οποίο στεγάζεται σε ένα παλιό εργοστάσιο υφαντουργίας του 19ου αιώνα. Εκεί μπορεί να δει κανείς μια έκθεση αντικειμένων που αφορούν την γεωργία, έναν τομέα άμεσα συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων του θεσσαλικού αυτού χωριού. Στο χωριό επίσης υπάρχουν τρεις βιβλιοθήκες όπου φυλάσσονται πολύτιμα και αξιόλογα βιβλία του 16ου-18ου αιώνα, αλλά και χειρόγραφα του 14ου αιώνα, όπως είναι η βιβλιοθήκη«Μανιαρείου Κληροδοτήματος», η Κοινοτική Βιβλιοθήκη Αμπελακίων και η Βιβλιοθήκη Πολιτιστικού Συλλόγου Αμπελακίων. Το στολίδι του χωριού όμως δεν είναι άλλο από το πέτρινο αρχοντικό του Γεωργίου Σβαρτς, του προέδρου της «Κοινής Συντροφιάς και Αδελφότητος των Αμπελακίων» που αποτελεί πλέον επισκέψιμο μνημείο. Το τριώροφο παραδοσιακό αρχοντικό χρονολογείται στον 18ο αιώνα και χαρακτηρίζεται από πλούσια ζωγραφική και ξυλόγλυπτη διακόσμηση, με στοιχεία ντόπιας λαϊκής αρχιτεκτονικής και επιρροές από το ευρωπαϊκό μπαρόκ.
Για όσους ενδιαφέρονται για τον θρησκευτικό τουρισμό μπορούν να επισκεφτούν στα Αμπελάκια το εξέχον μνημείο της Επισκοπής, ένα εκκλησιαστικό μέγαρο που λειτούργησε από το 1767 έως το 1831, αλλά και τους ναούς του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής.
Για τους φυσιολάτρες τα Αμπελάκια αποτελούν μοναδικό προορισμό αφού έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν μέσω περιπατητικών δράσεων τον μαγευτικό Κίσσαβο και να δουν υπέροχα τοπία, όπως είναι η λίμνη των Αμπελακίων. Για πεζοπορία και άλλες δραστηριότητες βουνού στη περιοχή μπορείτε να απευθυνθείτε στον Ορειβατικό Σύλλογο Αμπελακίων «Όσσα Κένταυροι». Επίσης, με ορμητήριο τα Αμπελάκια και σε συνδυασμό με την κοιλάδα των Τεμπών, μπορεί κανείς να κάνει κατάβαση του Πηνειού (περιοχή Βερνέζι) με rafting, έπειτα από συνεννόηση με την εταιρίαTrekking Hellas Αν. Θεσσαλίας, μια εμπειρία που σίγουρα θα του κόψει την ανάσα και θα εκτοξεύσει την αδρεναλίνη του στα ύψη.
Στον δρόμο της επιστροφής, μετά την συναρπαστική σας περιήγηση στα Αμπελάκια μπορείτε να γευτείτε βιολογικό οίνο στο οινοποιείο Ντούγκος, το οποίο βρίσκεται στην όμορφη Ιτέα, 6χλμ. μόλις μακριά από το χωριό. Η οικογένεια Ντούγκου καλλιεργεί με μεράκι ντόπιες και διεθνείς ποικιλίες κρασιών υψηλών απαιτήσεων, με εξαγωγές ακόμη και στο εξωτερικό.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ:https://www.larissanet.gr/
